YÜZ KIZARTICI SUÇ KAVRAMI
Öncelikle belirtmek gerekir ki ceza hukukumuz kapsamında “yüz kızartıcı suçlar” şeklinde düzenlenen bir suç kategorisi bulunmamaktadır. Yüz kızartıcı suç kavramı, Türk Ceza Kanunu dışındaki bazı özel kanunlarda ve 1982 Anayasa’nın 76. maddesinde tanımı yapılmadan düzenlenmiştir.
Yüz kızartıcı suç kavramı ceza hukuku kapsamında bir sonuç doğurmamakla beraber uygulamada; örneğin, bir kimsenin memuriyete kabul edilmesinde, bir statüyü elde etmesinde önemli rol oynamaktadır.
Hangi Kanunlarda “Yüz Kızartıcı Suçlar” Kavramı Vardır?
Yüz kızartıcı suçlar ifadesi, yapılan değişikliklerle birçok kanun metninden çıkarılmıştır. Bazı özel kanunlarda bu ifade kullanılmak yerine hangi suçların hangi hakka engel teşkil edeceği tek tek sayılmak suretiyle düzenlenmektedir. Türk hukuk sistemimizde yüz kızartıcı suç ifadesinin halen yazılı olduğu kanunlar bulunmaktadır. Bu kanunlar şunlardır:
- Anayasa (md. 76 ): “….zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla…” şeklinde ibare yer almaktadır.
- 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu (md.3/2): Anonim şirket olarak kurulan sigorta şirketinin kurucusu olabilmek için “…basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, görevi kötüye kullanma gibi yüz kızartıcı suçlar” nedeniyle mahkum olmama koşulu bulunmaktadır.
- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu (md.48): Devlet Memurları Kanunu’nda yer alan yüz kızartıcı suçlar deyimi yürürlükten kaldırılmış; bu kavram yerine, hangi suçların devlet memuriyetine engel olduğu açıkça düzenlenmiştir.
- 1136 sayılı Avukatlık Kanunu (md. 5/a): Avukatlık Kanunu’nda da yüz kızartıcı suçlar kategorisi kaldırılarak, hangi suçların avukatlık mesleğine kabulde engel olarak kabul edildiği tek tek sayılmıştır.
- 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu (md. 11/1): “….Basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar” işleyenler milletvekilliği yapamayacaktır.
- 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu (md.8/h): Hakim veya savcı olarak mesleğe kabul edilebilmek için “….zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı bir suçtan…soruşturma ve kovuşturma altında olmamak…” gerekmektedir.
- 5411 sayılı Bankacılık Kanunu (md. 8/d): “….. basit veya nitelikli zimmet, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar” işleyenler bankaların kurucu ortağı olamazlar.
Yüz Kızartıcı Suçlar Nelerdir?
Yüz kızartıcı suç kavramı, özel kanunlarda ayrı ayrı düzenlenmiş ve o kanunun amacına göre uygulanan bir kavramdır. Bir özel kanunda yüz kızartıcı suç olarak kabul edilen bir suç, başka bir özel kanunda yüz kızartıcı suç olarak kabul edilmemişse; kabul edilmeyen kanunun amacı açısından o suç yüz kızartıcı suç olarak değerlendirilemez. Özel kanunlar incelendiğinden genel hatlarıyla yüz kızartıcı suçları şu şekilde sıralayabiliriz;
- Hırsızlık Suçu, (TCK m. 141 ),
- Dolandırıcılık Suçu,(TCK m. 157 ),
- Güveni Kötüye Kullanma Suçu,(TCK m. 155 ),
- Görevi Kötüye Kullanma Suçu,(TCK m. 257 ),
- Zimmet Suçu,(TCK m. 247 ),
- İrtikap Suçu,(TCK m. 250 ),
- Rüşvet Suçu,(TCK m. 252 ),
- Özel Belgede Sahtecilik Suçu,(TCK m. 207 ),
- Resmi Evrakta Sahtecilik Suçu,(TCK m. 204),
- Parada Sahtecilik Suçu (TCK m.197),
- Kıymetli Damgada Sahtecilik (TCK m.199),
- Mühürde Sahtecilik Suçu (TCK m. 202),
- Hileli İflas (TCK m.161).
Yüz Kızartıcı Suçlar Sabıka/Adli Sicil Kaydından Ne Zaman Silinir?
Yüz kızartıcı suçlara dair arşiv kaydı belli şartların gerçekleşmesi halinde silinebilir:
- Yüz kızartıcı suçlara dair cezanın infazından sonra hükümlünün başvurusuyla birlikte mahkeme tarafından Memnu Hakların İadesi kararı alındıktan sonra kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 15 yıl geçmesiyle arşiv kaydı silinir. Memnu hakların iadesi kararı alınmamış ise kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 30 yıl geçmesiyle arşiv kaydı silinir.
- Hükümlünün ölmesi veya fiilin kanunda suç olmaktan çıkarılması gibi nedenlerle de arşiv kaydı silinebilir.
Cumhurbaşkanı tarafından açıklanan “ İnsan Hakları Eylem Planı” bildirgesinde Kişisel Verilerin İşlenmesi ve Özel Hayatın Korunması başlığı altında “adli sicil kayıtlarının silinmesinde uygulamadan kaynaklı sorunları giderilecek, “arşiv kayıtlarının silinme süreleri kısaltılacaktır.” diye hüküm getirilerek bu konuda kişilerin mağduriyetlerinin ve hak kayıplarının önüne geçilmesi amaçlanmıştır.
Stj. Av. Deniz Galip YAĞLI
