UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE İMAL VE TİCARETİ SUÇU
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunda (TCK) “Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar” başlığı altında 188. maddede düzenlenmiştir. Bu bağlamda değerlendirildiğinde burada korunan hukuki yararın “Kişi Sağlığı ve Genel Sağlık” olduğunu söylemek mümkün olacaktır. Dolayısıyla kanun koyucu tarafından uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticaretinin suç olarak düzenlenmesindeki amacın, hem kişinin hem de toplumun korunması olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca, uyuşturucu maddelerin kişilerin sadece fizyolojik değil aynı zamanda psikolojik yapısını da önemli zararlar verdiği düşünüldüğünde sadece uyuşturucu madde kullanan kişiler açısından değil toplumun sosyolojik yapısı açısından da önemli tehlikeler oluşmaktadır. Bu durum “uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticaret” suçunun mağdurunun toplumun her kesimi olmasının sebebiyet vermektedir. Zira; 188. Maddede, 18.6.2014 tarihli ve 6545 sayılı Kanunla (m.66) yapılan değişiklikler bağlamında Hükümet Tasarısında gerekçe olarak şunlara yer verilmiştir: “Uyuşturucu ve uyarıcı maddeler, çocuklara, bağımlının fiziksel ve ruhsal sağlığıyla aile ve iş yaşamına ve genel olarak toplumsal düzene büyük zararlar vermektedir.”[1] TCK m.188/1’de “Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır” hükmü yer almaktadır. Bu maddede uyuşturucu ve uyarıcı madde kapsamına nelerin girdiği tanımlanmamış ve bunlar teker teker gösterilmemiştir. Bunun nedeni, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ve aynı etkiyi yapan ilaç ve sentetiklerin kötüye kullanılmalarının yaptırım altına alınarak güçlü bir sosyal savunmanın sağlanmasıdır. Böylece, psikotrop madde olarak, uyuşturucu veya uyarıcı etkisi yapan ve kişilerde bağımlılık meydana getiren bütün maddelerin, bu suçun konusunu oluşturacağı kabul edilmiştir.[2]
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, kazanç elde etmek amacıyla işlenmektedir. Ancak, çoğu kez bu suçun işlenmesi sonucunda elde edilen kazanç belirlenememekte ve belirlense de elde edilen kazancın müsaderesi mümkün olamamaktadır. Bu sebepler dolayısıyla, suçun işlenmesine karşılık, hapis cezasıyla birlikte adli para cezasına da hükmedileceği belirtilmiştir. TCK madde 188/2’de belirtildiği üzere; “Uyuşturucu ve uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye’de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir.” Ancak, yabancı bir ülkede uyuşturucu ve uyarıcı madde ithali nedeniyle yargılama yapılmış ve cezaya hükmedilmiş olması, Türkiye’de uyuşturucu veya uyarıcı madde dolayısıyla yargılama yapılmasına engel teşkil etmemektedir. Ayrıca, TCK m. 188/3’de uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satışının, satışa arzının, başkalarına verilmesinin, sevkinin, naklinin, depolanmasının, satın alınmasının ve kabul edilmesinin bu maddenin birinci ve ikinci fıkralarına göre ayrı bir suç teşkil edeceği belirlenmiştir. TCK madde 188/7’de ise uyuşturucu ve uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç edenlerin de cezalandırılacağı ve bu fiillerin ayrı bir suç oluşturacağı belirtilmiştir. Dikkat edilmelidir ki bu maddelerin uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamasına rağmen bu suç kapsamında izinsiz imal ve ithal edilmesi yasaktır.
Bu suç kapsamında 188. maddenin dört, beş ve sekizinci fıkraların nitelikli haller düzenlenmektedir. Şöyle ki; madde 188/4’te “uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, sentetik kannabinoid ve türevleri veya bazmorfin olması” ve “üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi” durumlarında verilecek cezanın yarı oranında arttırılacağı belirtilmiştir. Beşinci fıkrada ise madde 188’de belirtilen suçların iştirak halinde veya bir örgütü faaliyeti çerçevesinde işlenmesi verilecek cezanın arttırılması hali olarak görülmüştür. Maddenin son fıkrasında “bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır” demekle kanun koyucu bu suçların belirli kişiler tarafından işlenmesi de nitelikli hal olarak düzenlemiştir.
Altıncı fıkrada “Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. Ancak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir” hükmüyle suçun indirimli hali düzenlenmiştir.
Ayrıca, TCK madde 192/1’de “uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti” suçuna ilişkin olarak etkin pişmanlık hükümleri bulunmaktadır. Bu maddeye göre etkin pişmanlık şartlarının oluşması için bu davranışın soruşturma başlamadan önce gösterilmesi gerekmektedir. Bu düzenlemeyle birlikte, etkin pişmanlık cezayı ortadan kaldıran bir şahsi cezasızlık sebebi olarak kabul edilmiştir. Maddenin ikinci fıkrasında “kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak suçu ile ilgili etkin pişmanlık hükümlerine yer verilmiştir. Ancak, kanundaki etkin pişmanlığın şartlarının oluşması halinde etkin pişmanlık gösteren kişi hakkında cezaya hükmolunmayacaktır.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu şikayete tabii olmayıp re’sen soruşturulacak suçlar kategorisindedir. Görevli mahkeme “ağır ceza mahkemeleri”, yetkili mahkeme ise suçun işlendiği yer mahkemesi olup genel yetki kurallarına tabiidir. Bu suç yalnızca kast ile işlenebilecek suçlar arasında yer almakta ve ayrı bir “uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticaretine teşebbüs” suçu bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu suçun kast ve taksirle işlenmesi mümkün değildir.
Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçuna Dair İstatistikler
T.C. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü tarafından 2020 yılının ağustos ayında yayınlanan “ADALET İSTATİSTİKLERİ Judicial Statistics 2019” başlıklı raporda, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçuna dair detaylı istatistiklere yer verilmiştir. Bu rapora göre; Cumhuriyet başsavcılıklarında soruşturma evresinde şüpheliler hakkında 107.335 soruşturma başlatılmış ve bu soruşturmalar sonucunda şüpheliler hakkında 55.513 kamu davası açılmıştır. Açılan kamu davaları sonucunda sanıklar hakkında 15.269 güvenlik tedbiri uygulama kararı, 15.950 mahkumiyet kararı ve 13.548 beraat kararı verilmiştir. Ayrıca, tüm bu yargılamalar sonucunda 1.057 hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmiştir.[3]
T.C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı tarafından 2019 yılında yayınlanan “Türkiye Uyuşturucu Raporu” verilerine göre; ceza infaz kurumlarında uyuşturucu bağlantılı suçlar dolayısıyla bulunan kişi sayısı 2016 yılında 37.367 iken, 2018 yılında 57.674 olmuştur.[4] Bu sayı, 2018 yılı itibariyle ceza infaz kurumlarında bulunanların yüzde 21,77’sine tekabül etmektedir.
Stj. Av. Mustafa Kaan ÖZBUDAK
Kaynakça:
[1] Gazi Üniversitesi Türk Ceza Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, “TBMM, Yasama Dönemi: 24, Yasama Yılı:4, Sıra Sayısı: 592, sh. 24.” , Türk Ceza Hukuku Mevzuatı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2017, s. 408.
[2] Gazi Üniversitesi Türk Ceza Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, Türk Ceza Hukuku Mevzuatı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2017, s. 406.
[3] T.C. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, “ADALET İSTATİSTİKLERİ Judicial Statistics 2019”, Ağustos 2020, https://adlisicil.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/1092020162733adalet_ist-2019.pdf (Erişim Tarihi: 05.03.2021)
[4] T.C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı, “Türkiye Uyuşturucu Raporu”, 2019
http://www.narkotik.pol.tr/kurumlar/narkotik.pol.tr/TUB%C4%B0M/Ulusal%20Yay%C4%B1nlar/2019-TURKIYE-UYUSTURUCU-RAPORU.pdf (Erişim Tarihi: 05.03.2021)
