TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞ HAKKI
Normlar hiyerarşisinin en üst noktasında bulunan anayasaların varlık sebebi, normları ile korumaya aldıkları en önemli kavram “insan hakları”dır. Filozof Jacques Martin insan haklarının önemini şu sözlerle ifade etmiştir: “İnsan bir kişi, bir bütün, kendisinin ve kendi eylemlerinin bir efendisi olması dolayısıyla haklara sahiptir ve sonuç olarak insan, herhangi bir amaca yönelik bir araç değildir, fakat bir amaçtır. İnsan saygı gösterilme hakkına sahiptir, hakların konusudur, haklara sahiptir. Bunlar, insanın insan olması yüksek gerçeği dolayısıyla insana borçlu olunan şeylerdir.” İnsanlar yalnızca insan olmaları dolayısıyla haklara sahiplerdir bu haklar pozitif hukuk tarafından tanınmış olmasalar dahi kişilerin sahip oldukları haklardır. Devletler ise “devlet” olmalarının gereği olarak insanların doğuştan sahip oldukları bu hakları güvence altına almalılardır.
Jellinek sınıflandırmasına göre haklar; negatif, pozitif ve aktif statü hakları olarak tasnif edilmiştir.
Negatif Statü Hakları: Kişilerin, devlet tarafından dokunulamayacak, müdahale edilemeyecek; özel alanlarının sınırlarını çizen hak ve özgürlüklerdir. “Bu haklar devletlere ‘gölge etmeme’, ‘karışmama’ ödevi yüklerler”.2 Anayasamızın 34. Maddesinde yer alan Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı bu haklardan biridir. Bahsolunan Anayasa hümüne göre
“Herkes, önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir. Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla ve kanunla sınırlanabilir. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.”
Anayasamızın sözünden de anlaşılacağı üzere bu hakkın sınırlandırılması kanun hükmüyle ve ancak millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla gerçekleştirilebilir. 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununa göre Türkiye’de bildirim usulü benimsenmiştir. Bu usulün benimsenmesinin temel nedeni hakkın kullanılması sırasında ortaya kanuna aykırı bir durum ortaya çıkarsa sorumluları bulmanın kolaylaşmasıdır. Kanunun 6. Maddesi gereğince; il ve ilçenin büyüklüğü, gelişmişliği ve yerleşim özellikleri dikkate alınarak birden fazla toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı gerekli usul takip edilerek mahalli en büyük mülki idare amirince belirlenir. Belirlenen yer ve güzergâh; yerel gazeteler ile valilik ve kaymakamlık internet sitelerinden ilan edilerek halka duyurulur. Toplantıyı düzenleyen kurul üyelerinin tamamının imzaladığı bildirim, toplantıdan en az 48 saat önce toplantının yapılacağı yer valilik veya kaymakamlığına verilir. Bu bildirimde; Toplantının amacı, yapılacağı yer, gün, başlayış ve bitiş saatleri, düzenleme kurulunun başkan ile üyelerinin açık kimlikleri, meslekleri ikametgahları ve varsa çalışma yerleri, Belirtilir ve bildirime yönetmelikte gösterilecek belgeler eklenmelidir.
AYM Kararlarında; toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı kanunda belirlenen bildirim yapılmaması ve ihtar olmasına karşın yürüyüşe devam edilmesi nedeniyle toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin devam etmesinin kanuna aykırılık teşkil ettiğini ifade etmektedir. Aynı kararlar, usulüne uygun olarak düzenlenmemiş olan toplantı veya gösteri yürüyüşünün temel hak ve özgürlüklere müdahale için yeterli olmadığını eklemektedir.
https://www.anayasa.gov.tr/icsayfalar/basin/kararlarailiskinbasinduyurulari/genelkurul/detay/28.html#:~:text=Anayasa’n%C4%B1n%2034.%20maddesinin%20birinci,ko%C5%9Fuluna%20ba%C4%9Flanamayaca%C4%9F%C4%B1%20a%C3%A7%C4%B1k%C3%A7a%20ifade%20edilmi%C5%9Ftir. (Erişim tarihi:05.03.2021)
Stj. Av. İrem İlay MÜRTEZAOĞLU
