Hukukumuzda, nafakaya ilişkin düzenlemeler eş veya çocuklar bakımından bir ayrıma gidilerek yapılmıştır. Buna göre eş veya çocuklara yönelik hükmedilecek nafakalarda farklı koşullar söz konusu olmaktadır. Yoksulluk nafakası hukukumuzdaki nafaka türlerinden olup buna ilişkin düzenlemelerde yoksulluğa düşecek olan eşin durumu gözetilmiştir.
Yoksulluk nafakası; boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek tarafın, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak istediği nafaka türüdür. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 175’e göre;
- Boşanma nedeniyle yoksulluğa düşen,
- Diğer eşten daha az kusurlu olan,
- Eşin talebi üzerine verilen nafaka türüdür.
Görüldüğü üzere yoksulluk nafakasının ilk koşulu boşanmanın gerçekleşmesi nedeniyle yoksulluğa düşülecek olmasıdır. Ancak “yoksulluk” neye göre belirlenecektir? Yargıtay yerleşik içtihatları; yeme, giyinme, barınma, sağlık, ulaşım, kültür, eğitim gibi bireyin maddi varlığını geliştirmek için zorunlu ve gerekli görülen harcamaları karşılayacak düzeyde geliri olmayanların yoksul olarak kabul edilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
Bir diğer husus yoksulluk nafakası talep eden eşin diğer eşten daha az kusurlu olması gerektiğidir. Yani yoksulluğa düşecek eşin nafaka alabilmesi için diğer eşten daha az kusuru olmalı yahut hiç kusuru olmamalıdır. Yine eşlerin eşit kusurlu olması halinde de yoksulluk nafakası istenebilecektir. Burada önemli olan husus nafaka talep eden eşin az kusurlu olmasıdır. Nafaka yükümlüsünün kusursuz olması yoksulluk nafakası talebini engellemeyecektir. (TMK 175/2)
Yoksulluk nafakası kadın-erkek farketmeksizin koşulları sağlayan eş tarafından istenebilir.
Yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için nafaka alacaklısının talebi gerekecektir. İştirak ve tedbir nafakasından farklı olarak hakimin re’sen yoksulluk nafakasına hükmetmesi mümkün değildir. Yoksulluk nafakası boşanma davasında talep edilebildiği gibi evliliğin boşanmanın kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde de açılabilmektedir. (TMK m.178) Ayrı bir dava ile talep edilmesi halinde yetkili mahkeme nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi olmaktadır.
Belirtmek gerekir ki nafaka şahsa bağlı bir hak olduğundan önceden vazgeçilmesi ya da feragat edilmesi kesin hüküm oluşturmayacaktır.
Yoksulluk Nafakası Ne Kadar Süre Ödenir?
Yoksulluk nafakasına süresiz olarak hükmedilir. TMK m.176/2’ye göre; nafaka alacaklısının evlenmesi, taraflardan birinin ölümü durumunda kendiliğinden; yoksulluğun ortadan kalkması, nafaka alacaklısının evlenme olmadan fiilen evliymiş gibi başka birisi ile birlikte yaşama ve haysiyetsiz hayat sürme durumunda ise mahkeme kararı ile kaldırılabilir.
Yoksulluk nafakasının süresiz olarak ödenmesine ilişkin hukuki düzenlemeler günümüzde birçok tartışmaya neden olmaktadır. Kanun tarafından verilen bu hakkın kötü niyetli kullanımlarının artması ile yargıda değişikliğe gidilmesi yönünde yaklaşımlar doğmuştur. Bu doğrultuda süresiz nafakanın kaldırılacağı, nafakaya süre bakımından alt ve üst sınır getirileceği, alt sınırın 2 yıl, üst sınırın ise boşanan eşlerin ekonomik durumları, çocuk sayısı ve yaşları gibi kriterlere göre hakim tarafından belirlenmesinin tercih edileceği gibi hususlar duyurulmaktadır. Ancak mevcut durumda henüz kanuni bir değişiklik yapılmamış olup yoksulluk nafakası halen süresiz olarak hükme alınmaktadır.
Yoksulluk nafakasının miktarının belirlenmesinde dikkate alınacak hususlar ise Yargıtay 3.Hukuk Dairesi 2016/12167 K. Sayılı kararına göre “…mahkemece yapılacak iş; tarafların gerçekleşen sosyal ve ekonomik durumları, nafakanın niteliği ve özellikle ekonomik göstergelerdeki değişim ile TÜİK’in yayınladığı ÜFE oranı nazara alınmak suretiyle, TMK’nun 4.maddesinde vurgulanan hakkaniyet ilkesine uygun bir miktara hükmetmekten ibarettir.”
Son olarak nafaka borcunu ödemeyen eşe karşı icra yoluna başvurularak tahsil ettirilebilir. Ancak biriken nafaka alacakları üzerinden 10 yıl geçmesi halinde bu alacaklar zamanaşımına uğrayacaktır.
