MÜLTECİ NEDİR? SIĞINMACI NEDİR?
Türkiye, günümüzde nüfus hareketleri için gerek fiziki gerek sosyo-politik konumu bakımından geçiş ülkesi durumuna gelmiştir. Özellikle Doğu Avrupa Devletlerinden gelen kişiler için varış ülkesi niteliği taşıyan Türkiye, söz konusu özelliği Türk soylu kişiler ve Ortadoğu ülkelerinden gelenler bakımından da göstermektedir. Hareket halindeki nüfusun bir kısmının ekonomik nedenlerle göç edenler olduğu bir kısmının da doğu ile güney bölgelerden gelen, ülkelerinde etnik, ideolojik ve dini baskılardan ötürü hapis, işkence veya ölüm cezası gibi zulüm tehditlerinden kaçan kimseler olduğu görülmektedir.
1980 sonrasında meydana gelen kitlesel nüfus hareketleri, Türkiye’yi büyük ölçüde etkilemiştir. Özellikle Suriye’de Mart 2011’den itibaren olan iç çatışmalar nedeniyle, bir milyonu aşan kişi Türkiye’ye göç etmiş durumdadır.
Dünyanın değişik bölgelerinde de Covid-19 salgınıyla beraber vakaların kuzeyde yoğunlaştığının açıklanmasının ardından insanların tren istasyonlarına akın ederek güneye göçmesi, Hindistan’da 21 günlük evden çıkma yasağı ilan edilirken hükümetin başka şehirlerdeki göçmen işçilere ne olacağıyla ilgili hiçbir öngörüde bulunmaması ve işçilerin memleketine yürüyerek dönmeye çalışırken hayatını kaybetmesi gibi olaylar, aslında devletlerin olası bir göçe hazır olmadığını ve bununla ilgili planlama yapmaları gerektiğini gösterdi. Göçmen işçilerin salgınla birlikte işyerlerinin kapanmasıyla eve dönüş göçünde yaşamlarını kaybetmesi, bir salgında kilitlenmesi iklim göçü ve diğer olası göç hareketleri için bir testtir ve dünyanın başarısızlığını ortaya koymuştur. Uzun vadede daha ciddi ve olası bir durum arz eden siyasi, etnik ve iklim göçü ihtimalindeki krizlere karşı yetkililer gerekli tüm önlemleri alıp hukuksal korumanın da sağlanması hususunda düzenlemeler yapması gerekmektedir.
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda Uluslararası Koruma Çeşitleri olarak mülteci, şartlı mülteci, ikincil koruma, geçici koruma kavramlarının tanımı yapılmıştır.
ULUSLARARASI KORUMALAR VE TANIMLARI
1-) MÜLTECİ
6458 sayılı “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu” madde 61’e göre;
Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında mülteci statüsü verilir.
2-) ŞARTLI MÜLTECİ – SIĞINMACI
6458 sayılı “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu” Madde 62’ye göre;
Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında şartlı mülteci statüsü verilir.
Sığınmacı ise şimdiki şartlı mülteci tanımına denk geliyor.
3-) İKİNCİL KORUMA
6458 sayılı “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu” Madde Madde 63’e göre;
Mülteci veya şartlı mülteci olarak nitelendirilemeyen, ancak menşe ülkesine veya ikamet ülkesine geri gönderildiği takdirde; a) Ölüm cezasına mahkûm olacak veya ölüm cezası infaz edilecek, b) İşkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak, c) Uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak, olması nedeniyle menşe ülkesinin veya ikamet ülkesinin korumasından yararlanamayan veya söz konusu tehdit nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancı ya da vatansız kişiye, statü belirleme işlemleri sonrasında ikincil koruma statüsü verilir.
4-) GEÇİCİ KORUMA:
6458 sayılı “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu” Madde Madde 91’e göre;
Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılara geçici koruma sağlanabilir.
Bu kişilerin Türkiye’ye kabulü, Türkiye’de kalışı, hak ve yükümlülükleri, Türkiye’den çıkışlarında yapılacak işlemler, Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Şartlı mülteci, ikincil koruma, geçici korumaya ilişkin olarak Türkiye herhangi bir uluslararası sözleşmeye taraf değildir. Dolayısıyla bunlara ilişkin düzenlemeler Türkiye’nin iç hukuk düzenlemelerinden ibarettir.
Stj. Av. Elanur AKSAKAL
