Mal rejimi davası nedir ? Mal rejimi dava süresi ne zaman sona erer? Yasal mal rejimi, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 202-218. maddeleri arasında mal rejimiyle ilgili genel hükümlerle düzenlenmiştir. TMK’nun 202. maddesi uyarınca, eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejimi asıl olarak kabul edilmiştir. İşte Sancak Hukuk Bürosu olarak tüm merak edilenler makalemizde…
MAL REJİMİ NEDİR? HUKUKUMUZDA MAL REJİMLERİ NELERDİR? MAL REJİMLERİ NASIL SEÇİLİR? HANGİ MAL REJİMLERİ SEÇİLEBİLİR? YASAL MAL REJİMİ BİR ZORUNLULUK MU?
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nda yer alan mal rejimi, eşlerin evlilik birliği esnasında veya evlilik birliğinin devamı süresince, sahip oldukları malvarlıklarının yönetimine, tasarrufuna, tasfiyesine ilişkin kuralların tümünü ifade etmektedir. Boşanma vb. süreçlerde evlilik birliğine ait malların paylaşımında yaşanan uyuşmazlıkların çözümünde mal rejimleri rol almaktadır. 4721 Sayılı TMK m.202 ve devamı maddelerinde mal rejimi düzenlenmiştir. Türk Hukukunda uygulanabilir olan mal rejimleri şunlardır:
- Edinilmiş Mallara Katılma (Yasal Mal Rejimi)
- Mal Ayrılığı
- Paylaşmalı Mal Ayrılığı
- Mal Ortaklığı
Mal Rejimi Nasıl Seçilir?
1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe giren, Türk Medeni Kanunu’nda eşler arasında yasal mal rejimi olarak edinilmiş mallara katılma rejimi kabul edilmiştir. Buna göre 1 Ocak 2002 tarihinden sonra başlayan evlilik birliklerinde kural olarak edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır. Bu tarihten önce başlayan evliliklerde ise kural olarak mal ayrılığı rejimi uygulanmakla birlikte evlilik birliği içerisinde 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren edinilmiş malların tasfiyesinde edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır.
Ancak bunun haricinde eşler isterlerse, mal rejimi sözleşmesi yaparak kanunda belirtilen diğer mal rejimlerinden birini seçebilirler.
Mal rejimi sözleşmesi, noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılabilir. Ayrıca, eşler evlenme başvurusu sırasında, evlenme memuruna yazılı bildirim yaparak, evlilik birliğinde geçerli olacak mal rejimini seçebilirler.
Eşlerin ilgili kurumlara seçmiş oldukları mal rejimini bildirmemeleri halinde ise eşler yasanın öngörmüş olduğu mal rejimine (edinilmiş mallara katılma) tabi olurlar.
Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi
Türk Medeni Kanunu’nun evlilik birliği için öngörmüş olduğu yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir. Eşler herhangi bir mal rejimi seçmedikleri takdirde bu rejime tabi olurlar ve evlilik birliğinin sona ermesi sürecinde mallar bu rejime göre tasfiye edilir.
Edinilmiş mallara katılma rejimi, eşlerin kişisel malları ile evlilik süresince edinilmiş malları kapsar. Edinilmiş mallara katılma rejiminin sona ermesi ile her eş diğer eşte bulunan kişisel mallarını geri alır.
Madde 219- Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.
Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:
- Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
- Kişisel mallarının gelirleri,
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
Madde 220- Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:
- Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
- Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
- Manevî tazminat alacakları,
- Kişisel mallar yerine geçen değerler.
Ayrıca mal rejimi sözleşmesi ile eşler bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerini de kişisel mal sayabilirler. Yine mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da kararlaştırabilirler. (TMK m.221)
Bir eşin bütün malları, aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir.
Mal Ayrılığı Rejimi
Mal ayrılığı rejimi, Türk Medeni Kanunu 242 ve 243. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre eşler, mal ayrılığı rejimini seçtikleri takdirde evlilik birliğinin sona erme sürecinde herhangi bir tasfiye işlemi söz konusu olmaz. Boşanma neticesinde eşler hangi mallara malik iseler o mallara malik olmaya devam ederler.
Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde, kural olarak eşler, yasal sınırları içinde kendi mal varlıkları üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf haklarına sahiptirler. Eşlerden her biri, ister evlilik evresinde edinilmiş olsunlar, ister kişisel mal niteliğinde olsunlar kendi malları üzerinde yasal sınırları içerisinde mülkiyet hakkına sahiptirler. Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi tasfiye sürecinde şu hususlarda kendini gösterir:
- Her eş, diğer eşte bulunan malını geri alır
- Eşler bir mala paylı olarak malik iseler, malın kendisine verilmesinde üstün yarar olduğunu ispat eden eş, diğer eşin payını ödeyerek malın kendisine verilmesini isteme hakkına sahiptir.
- Her eş, diğer eşe ait paylaşma dışı mala katkı sağlamışsa (malın iyileştirilmesi, korunması vb.), katkısına karşılık gelen bedeli diğer eşten talep edebilir.
- Evlilik birliğinin ortak kullanımında olan mallar ve yatırımlar eşler arasında eşit olarak paylaştırılır.
- Bir malın kime ait olduğu belli değilse iddia eden taraf bunu kanıtlamakla yükümlüdür. Belirli bir malın eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kimse, iddiasını ispat etmekle yükümlüdür.
- Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar onların paylı mülkiyetinde sayılır.
Mal Ortaklığı Rejimi
Mal ortaklığı rejimi, Türk Medeni Kanunu 256 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre mal ortaklığı, ortaklık mallarını ve eşlerin kişisel mallarını kapsar. Eşler, evlilik sözleşmesi ile ortaklığa kişisel mallarını dahil edebilecekler ve tam bir mal ortaklığı yaratabileceklerdir. Bunun yanı sıra eşler, evlilik birliğine bağlı mallar için ortak hareket etmekle yükümlü olup menkul ve gayrimenkuller için keyfi bir tasarrufta bulunamazlar.
Mal Rejimlerinin Sona Ermesi
Mal rejiminin tasfiyesini talep edebilmek için, öncelikle taraflar arasındaki mal rejiminin sona ermesi gerekir. Mal rejiminin sona erdiği haller şunlardır;
Eşlerden birinin ölümü halinde: Mal rejimi ölün tarihinden itibaren sona erer.
Eşlerin farklı bir mal rejimini seçmesi halinde: Yeni mal rejiminin seçildiği tarihte eski mal rejimi sona erer.
Boşanma veya evlenmenin iptali halinde: Boşanma veya evliliğin iptali davası açıldığı tarihte sona erer. Ancak davanın görülebilmesi için kararın kesinleşmesi gerekir.
Hakim tarafından mal ayrılığına geçilmesine karar verilmesi halinde: Dava tarihinden itibaren sona erer.
Mal Rejimleri Arasında Geçiş
Eşler, iradi olarak seçtikleri mal rejimlerini yine iradi olarak değiştirebilir, evlilik başlangıcında yasal mal rejimine tabi olsalar da yine iradi olarak diledikleri mal rejimine geçebilirler. Fakat bazı hallerde eşler arasındaki mal rejimleri, eşlerin korunması amacıyla ‘mahkeme kararı’ ile veya ‘kendiliğinden’ mal ayrılığı rejimine dönüşebilir:
Madde 206-Haklı bir sebep varsa hakim, eşlerden birinin istemi üzerine, mevcut mal rejiminin mal ayrılığına dönüşmesine karar verebilir. Özellikle aşağıdaki hallerde haklı bir sebebin varlığı kabul edilir:
- Diğer eşe ait malvarlığının borca batık veya ortaklıktaki payının haczedilmiş olması,
- Diğer eşin, istemde bulunanın veya ortaklığın menfaatlerini tehlikeye düşürmüş olması,
- Diğer eşin, ortaklığın malları üzerinde bir tasarruf işleminin yapılması için gereken rızasını haklı bir sebep olmadan esirgemesi,
- Diğer eşin, istemde bulunan eşe malvarlığı, geliri, borçları veya ortaklık malları hakkında bilgi vermekten kaçınması,
- Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması.
Haklı sebebin ortadan kalkması halinde eşler, yeniden eski mal rejimine dönülmesini mahkemeden isteyebilirler.
Ayrıca eşlerin seçmiş oldukları mal rejimi ‘mal ortaklığı’ ise icra durumlarında alacaklılar, haciz nedeniyle zarara uğradıklarını beyan ederek mal ortaklığı rejiminin mal ayrılığı rejimine dönüştürülmesini talep edebilirler.
Yine mal ortaklığı rejimi söz konusu ise eşlerden birinin iflası ile birlikte mal ortaklığı rejimi kendiliğinden mal ayrılığına dönüşür.
